نماز اول ماه صفر چگونه است و اعمال اول صفر چیست؟

نماز اول ماه صفر در روایات و احادیث بسیار توصیه شده است. ماه صفر دومین ماه سال قمری به شمار می‌رود که اعمالی از جمله نماز، روزه و خواندن قرآن برای شروع آن ذکر می‌شود.

چرا ماه صفر را صفر نامیده‌اند؟

ماه صفر دومین ماه قمری پس از محرم است. در دوران جاهلیت آن را ناجز می‌نامیدند. صفر از ریشه «صفر» به معنی تهی و خالی گرفته شده است. دلیل نامگذاری آن این است که چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم – به دلیل اینکه از ماههای حرام بود- از جنگ دست می‌کشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌آوردند و خانه‌ها خالی می‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌اند.

چرا ماه صفر نحس است؟

می‌گویند ماه صفر نحس است. اما چرا؟ یکی از دلایل این است که رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، شهادت امام حسن (علیه‌السلام) و امام رضا (علیه‌السلام) در این ماه اتفاق افتاده است. علاوه بر این، در ابتدای ماه صفر کاروان اسرای کربلا به شهر شام وارد شده و آغاز جنگ صفین نیز در نخستین روز از ماه صفر بوده است.

برخی روایات اسلامی توصیه می‌کنند مسلمانان از انجام کارهای مهم در ماه صفر، پرهیز کنند و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار صدقه دهند. به همین دلیل مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی نحس و بدیُمن یاد می‌کنند؛ چراکه در این ماه وحی قطع می‌شود.

حضرت علی (علیه‌السلام) در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.

روزهای اول، دهم و بیستم ماه صفر نیز طبق برخی از روایات نحس شمرده و مومنان را از سفرکردن در این روزها نهی کرده‌اند.

اعمال مشترک اول هر ماه قمری

دعا کردن

وقتی هلال ماه سفر را مشاهده کردید دعای هلال را بخوانید یا سه مرتبه بگوید اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ به شهرِ کَذا.

بهترین دعای زمان رؤیت هلال دعای ۴۳ «صحیفه سجادیه» است.

دعای ۴۳ صحیفه سجادیه با ترجمه

وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا نَظَرَ إِلَی الْهِلَالِ
دعاى آن حضرت است هنگامى که به هلال ماه نگاه مى‌‌کرد
﴿۱﴾ أَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطِیعُ ، الدَّائِبُ السَّرِیعُ ، الْمُتَرَدِّدُ فِی مَنَازِلِ التَّقْدِیرِ ، الْمُتَصَرِّفُ فِی فَلَکِ التَّدْبِیرِ .
(۱) ای آفریدۀ فرمان‌بردار و تلاش‌گر شتابان و رفت و آمد کننده در منازل معیّن‌شده و تصرّف کنندۀ در فلک تدبیر؛

﴿۲﴾ آمَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِکَ الظُّلَمَ ، وَ أَوْضَحَ بِکَ الْبُهَمَ ، وَ جَعَلَکَ آیَهً مِنْ آیَاتِ مُلْکِهِ ، وَ عَلَامَهً مِنْ عَلَامَاتِ سُلْطَانِهِ ، وَ امْتَهَنَکَ بِالزِّیَادَهِ وَ النُّقْصَانِ ، وَ الطُّلُوعِ وَ الْأُفُولِ ، وَ الْإِنَارَهِ وَ الْکُسُوفِ ، فِی کُلِّ ذَلِکَ أَنْتَ لَهُ مُطِیعٌ ، وَ إِلَى إِرَادَتِهِ سَرِیعٌ
(۲) ایمان آوردم به کسی که به سبب تو، تاریکی‌ها را روشن کرد؛ آنچه را با حواس، به سختی می‌توان یافت، به وسیلۀ تو آشکار ساخت؛ و تو را دلیلی از دلایل فرمانروایی‌اش بر هستی و نشانه‌ای از نشانه‌های سلطنت و قدرتش قرار داد؛ و تو را به زیادی و کاهش یافتن و طلوع و غروب و تابندگی و گرفتگی، به خدمت گرفت. در تمام این حالات فرمان‌بردار اویی و به سوی خواسته‌اش شتابانی.

﴿۳﴾ سُبْحَانَهُ مَا أَعْجَبَ مَا دَبَّرَ فِی أَمْرِکَ وَ أَلْطَفَ مَا صَنَعَ فِی شَأْنِکَ جَعَلَکَ مِفْتَاحَ شَهْرٍ حَادِثٍ لِأَمْرٍ حَادِثٍ
(۳) چه شگفت است تدبیری که در برنامۀ تو به کار برده و چه دقیق است آنچه در شأن تو انجام داده؛ تو را کلید ماهی جدید، برای کاری جدید قرار داده.

﴿۴﴾ فَأَسْأَلُ اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکَ ، وَ خَالِقِی وَ خَالِقَکَ ، وَ مُقَدِّرِی وَ مُقَدِّرَکَ ، وَ مُصَوِّرِی وَ مُصَوِّرَکَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ أَنْ یَجْعَلَکَ هِلَالَ بَرَکَهٍ لَا تَمْحَقُهَا الْأَیَّامُ ، وَ طَهَارَهٍ لَا تُدَنِّسُهَا الآْثَامُ
(۴) از خداوند، پروردگارم و پروردگارت و آفریننده‌ام و آفریننده‌ات و حساب کننده‌ام وحساب کننده‌ات و صورتگرم و صورتگرت، درخواست می‌کنم که بر محمّد و آلش درود فرستد و تو را هلال بابرکتی قرار دهد که گذشت روزگاران آن برکت را از بین نبرد؛ و هلال پاکی که گناهان، آلوده‌اش نکند.

﴿۵﴾ هِلَالَ أَمْنٍ مِنَ الآْفَاتِ ، وَ سَلَامَهٍ مِنَ السَّیِّئَاتِ ، هِلَالَ سَعْدٍ لَا نَحْسَ فِیهِ ، وَ یُمْنٍ لَا نَکَدَ مَعَهُ ، وَ یُسْرٍ لَا یُمَازِجُهُ عُسْرٌ ، وَ خَیْرٍ لَا یَشُوبُهُ شَرٌّ ، هِلَالَ أَمْنٍ وَ إِیمَانٍ وَ نِعْمَهٍ وَ إِحْسَانٍ وَ سَلَامَهٍ وَ إِسْلَامٍ .
(۵) هلال ایمنی از بلاها و سلامتی از بدی‌ها، هلال خوش طالعی که نحسی در آن نباشد و با میمنتی که مشقّت گرد آن نگردد و آسایشی که دشواری با آن مخلوط نشود و خیری که آمیخته به شرّ نگردد، هلال امن و امان و نعمت و احسان و سلامت و اسلام.

﴿۶﴾ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَرْضَى مَنْ طَلَعَ عَلَیْهِ ، وَ أَزْکَى مَنْ نَظَرَ إِلَیْهِ ، وَ أَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ فِیهِ ، وَ وَفِّقْنَا فِیهِ لِلتَّوْبَهِ ، وَ اعْصِمْنَا فِیهِ مِنَ الْحَوْبَهِ ، وَ احْفَظْنَا فِیهِ مِنْ مُبَاشَرَهِ مَعْصِیَتِکَ
(۶) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ما را از خشنودترین کسانی قرار ده که ماه نو بر آنان طلوع کرده و از پاکیزه‌ترین کسانی که به آن نگاه کرده و خوشبخت‌ترین کسانی که در آن به انجام هرگونه عبادت، از واجب و مستحب برخاسته‌اند؛ و ما را در این ماه به توبه موفّق کن و از گناه حفظ فرما و از دست زدن به معصیتت، نگاه دار.

﴿۷﴾ وَ أَوْزِعْنَا فِیهِ شُکْرَ نِعْمَتِکَ ، وَ أَلْبِسْنَا فِیهِ جُنَنَ الْعَافِیَهِ ، وَ أَتْمِمْ عَلَیْنَا بِاسْتِکْمَالِ طَاعَتِکَ فِیهِ الْمِنَّهَ ، إِنَّکَ الْمَنَّانُ الْحَمِیدُ ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ .
(۷) و ما را در این ماه، به سپاسگزاری نعمتت برانگیز؛ و پوشش‌های سلامت و تندرستی را به ما بپوشان و به سبب تام و تمامِ بجا آوردن بندگی‌ات در این ماه، نعمتت را بر ما کامل کن. تو بسیار نعمت‌دهنده و ستوده‌ای و درود خدا بر محمّد و آل پاک و پاکیزه‌اش باد.

خواندن قرآن

خواندن هفت مرتبه سوره «حمد» سفرش می‌شود.

گرفتن روزه

یکی از اعمالی که بر انجام آن تاکید می شود سه روز روزه گرفتن در هر ماه از جمله ماه صفر است. مرحوم «علامه مجلسی» در «زادالمعاد» می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.

خواندن نماز

نحوه خواندن نماز شب اول ماه صفر: دو رکعت نماز بجا آورید، به این نحو که: در هر رکعت پس از سوره «حمد» سوره «انعام» را بخوانید. سپس از خداوند متعال بخواهید که شما را از هر ترسی و هر دردی ایمن گرداند.
نحوه خواندن نماز روز اول ماه صفر: خواندن نماز اول ماه که آن دو رکعت است، در رکعت اول بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «قدر» بخواند و بعد از نماز صدقه ای در راه خدا بدهد. گفته می‌شود هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.
همچنین سفارش شده است پس از این نماز، ۱۰۰ مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد و ۱۰۰ مرتبه لعن بر آل ابی سفیان و صد مرتبه استغفرالله ربی و اتوب الیه، که ثواب بسیار زیادی دارد ذکر شود.

اذکار شب اول ماه صفر

به مومنان سفارش شده است که زمان فرا رسیدن شب اول ماه صفر دعا و ذکر بگویند؛ از جمله این اذکار: «سه مرتبه اللّهُ اَکْبَر، سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا».

دعای روزهای ماه صفر

مرحوم شیخ عباس قمی درباره نحس بودن ماه صفر در کتاب شریف مفاتیح الجنان می‌گوید: «برای رفع نُحوست و بدیمنی چیزی بهتر از صدقه دادن و خواندن ادعیه و دعاهای برای پناه‌ بردن به خدا نیست و اگر کسی بخواهد از بلاهای نازله این ماه، محفوظ بماند، هر روز «ده مرتبه» بخواند:

یا شَدِیدَ الْقُوىٰ وَ یَا شَدِیدَ الْمِحالِ، یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ، ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمِیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنِى شَرَّ خَلْقِکَ،
یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ، یَا لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّى کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ
وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذٰلِکَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِینَ، وَصَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ

ای سخت نیرو و سخت کیفر، ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز، همه آفریدگانت در برابر عظمتت
خوارگشته، مرا از شر آفریدگانت کفایت کن، ای نیکوکار، ای زیبا کار، ای نعمت‌بخش، ای افزون کن،
ای که معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من از ستمکارانم، پس دعایش را مستجاب کردیم و او را
[اشاره به رهایی حضرت یونس از دل ماهی] از اندوه نجات دادیم و این‌چنین مؤمنان را
نجات می‌دهیم، درود خدا بر محمّد و خاندان پاک و پاکیزه‌اش