ماموگرافی سینه برای خانم ها؛ ریسک ها و فواید ماموگرافی را بدانید

خانم هایی که تاکنون برای ماموگرافی اقدامی نکرده اند ممکن است اهمیت آن را ندانند یا تصورات اشتباهی در مورد آن داشته باشند. در این مطلب نکات مهمی در این خصوص گردآوری و بازنشر شده است تا به جواب تعدادی از سوالاتی که در ذهن دارید برسید.

هر آنچه در مورد ماموگرافی باید بدانید

بسیاری از خانم‌ها برای زیبایی شان همه کار می‌کنند و انواع و اقسام جراحی را روی صورت خود انجام می‌دهند و به بهترین آرایشگاه‌ها مراجعه می‌کنند تا ظاهر زیباتری داشته باشند، اما در خیلی از موارد وقتی پای سلامتی به میان می‌آید، توجه چندانی به آن نمی‌کنند.

اگر به معاینات دوره‌ای زنان اهمیت ندهید، ممکن است به بیماری‌های جدی مبتلا شوید. سرطان سینه یکی از انواع سرطان است که به راحتی می‌توان آن را با روش‌های پیشرفته تشخیص داد، ولی کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که قبل از ابتلا به بیماری از روش‌های تشخیصی کمک بگیرد.

جالب است اگر بدانیم انجام به موقع ماموگرافی و به صورت غربالگری می توان تا ۲ سال زودتر، قبل از اینکه بیمار یا پزشک چیزی را احساس کند، متوجه سرطان سینه شد و با درمان های ساده تر، سرطان سینه را درمان کرد.

ماموگرافی چیست ؟

ماموگرافی (عکس‌برداری از سینه) روشی برای بررسی پستان با دُز و و میزان پایین اشعه ایکس و یکی از موثرترین راه های تشخیص سرطان پستان است. البته صرفا برای شناسایی سرطان سینه به کار گرفته نمی شود، به طور کلی برای بررسی بافت سینه مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال، در شرایطی که خانمی پروتز سینه گذاشته و احتمال پارگی آن وجود داشته باشد، از ماموگرافی می‌توان کمک گرفت.

برای عکس‌برداری، هر سینه، حدود ۱۰ ثانیه تحت فشار قرار می‌گیرد. دستگاه‌های پیشرفته‌ی ماموگرافی طوری طراحی شده‌اند تا این زمان را کاهش دهند.

ماموگرافی به صورت ایستاده انجام می شود. در حین تصویربرداری، پزشک رادیولوژیست موقعیت قرارگیری سینه را در یونیت ماموگرافی مشخص می کند. سینه بیمار در حین انجام ماموگرافی توسط پَدِل های پلاستیکی به صورت تدریجی فشرده می شود.

معمولا از دو زاویه تصویربرداری انجام می شود. یکی از بالا به پایین و دیگری هم به تشخیص پزشک از زاویه انجام می شود. این روند برای هر سینه انجام شده؛ بنابراین در نهایت ۴ تصویر به صورت معمول گرفته می شود.

اما اگر تعداد بیشتری عکس از سینه گرفته شد، نگران نباشید. زیرا امکان دارد کمی جابه جایی باعث محو شدگی تصویر شده باشد. یا به صلاحدید رادیولوژیست باید از زوایای دیگر یا بزرگنمایی های دیگر تصویربرداری انجام شود.

تحقیقات بسیاری نشان می دهد که انجام تست های غربالگری برای تشخیص سرطان سینه از طریق ماموگرافی بسیار اثربخش بوده است و در تشخیص به موقع آن موثر است.

نکته : حتما پزشک خود را در جریان هر گونه عمل جراحی که در گذشته انجام داده، هورمون هایی که استفاده کرده اید یا سابقه بیماری سرطان سینه در خانواده تان، به پزشک اطلاع دهید.

نکته : برای ماموگرافی به مراکز تخصصی مراجعه کنید. در مراکز تخصصی علاوه بر ماموگرافی، سونوگرافی، نمونه‌گیری (بیوپسی) و آزمایشات دیگر هم انجام می‌شود.

فواید ماموگرافی 

موثرترین روش برای تشخیص سرطان در مراحل اولیه ، ماموگرافی است. با انجام منظم آن می توان تغییرات را حتی دو سال قبل از آنکه بیمار و یا پزشک با لمس متوجه شوند را نشان دهد.

با عکس برداری از سینه ، توانایی پزشک در تشخیص توده های کوچک افزایش می یابد. وقتی بیماری سرطان در مراحل ابتدایی می باشد امکانات و شرایط درمانی متعدد و بیشتری وجود دارد و احنمال درمان کامل بیماری بسیار بالاست.
این روش، تشخیص رشد غیر طبیعی بافت درون مجاری شیری ( به نام سرطان داخل مجرایی ) را امکان پذیر می کند. این تومورهای سرطانی در صورتیکه در مراحل اولیه جراحی و خارج شوند آسیب چندانی به فرد نمی رسانند . ماموگرافی تنها روش ثابت شده تشخیص دقیق این تومورهاست و برای تشخیص انواع سرطان های پستانی شاملcarcinoma invasive lobular و invasive ductal carcinoma استفاده می شود.

یکی از مزیت‌های ماموگرافی به عنوان غربالگری، تشخیص تومور در زمانی است که اندازه آن کوچک است.

سن مناسب برای مامو گرافی

مناسب ترین زمان برای شروع ماموگرافی در سن ۳۵ سالگی است و بعد از ۴۰ سالگی بهتر است سالی یکبار انجام گیرد و ۵۰ سال به بعد نیز هر ۲ سال یکبار. انجمن سرطان ایالات متحده آمریکا انجام سالیانه آن را پس از ۴۰ سالگی توصیه می کند.
برای خانم ها از ۲۵ سالگی بهتر است روش های دیگر به غیر از ماموگرافی صورت گیرد و در صورت مشاهده مورد مشکوک ماموگرافی انجام شود که معمولا این دسته افراد در نزدیکان خود سابقه سرطان پستان را نیز داشته اند.
طبق توصیه پزشکان افرادی که سابقه این بیماری در اطرافیان نزدیک خود داشته اند از ۲۵ سالگی معاینات مداوم و حتی خود آزمایی را نیز، روز بعد از اتمام سیکل ماهانه انجام دهند.

زمان مناسب ماموگرافی

شما نباید در روزهای نزدیک قاعدگی یا در زمان خونریزی ماموگرافی را انجام دهید، زیرا در این زمان سینه‌ها حساس‌تر هستند و زمان انجام ماموگرافی احساس ناراحتی بیشتری خواهید داشت و بهتر است این کار را در اولین هفته بعد از قاعدگی (اولین روز بعد از قاعدگی) انجام دهید، زیرا حساسیت سینه در این زمان کمتر است (در صورت یائسگی، روز و هفته‌ی انجام ماموگرافی چندان تفاوتی ندارد).

آمادگی برای انجام ماموگرافی

افراد باید قبل از انجام ماموگرافی به برخی نکات توجه کنند تا دچار درد نشوند، آن دسته از خانم‌هایی که دچار فیبروکیستیک (یکی از عارضه‌های غیرسرطانی) سینه هستند، ممکن است دچار درد شوند. برای کاهش درد باید ماموگرافی بعد از قاعدگی انجام شود و از ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از ماموگرافی، فرد به تغذیه خود توجه داشته باشد و از مصرف برخی از مواد غذایی بپرهیزد.

برای مثال، باید از مصرف قهوه، شکلات تلخ، ادویه‌های تند و خوراکی‌های محرک، قبل از انجام ماموگرافی پرهیز کرد. همچنین قبل از انجام ماموگرافی باید فرد حتما استحمام کند و از لوسیون، مام، اسپری خوش بو کننده، کرم زیر بغل و کرم پوست استفاده نکند، چون مصرف این موارد می‌تواند باعث کاهش دقت ماموگرافی شود.

برای آزمایش فقط نیم‌تنه‌ی بالای شما باید برهنه باشد. بنابراین برای راحتی خودتان هم شده لباس‌های سرهمی نپوشید.

کاهش درد 

برای بیشتر خانم‌ها انجام ماموگرافی ناراحت‌کننده است. البته میزان درد در افراد مختلف متفاوت است و به‌میزان حساسیت افراد بستگی دارد. در ماموگرافی به سینه ها فشار وارد می شود تا ضخامت سینه‌ها به کمترین حد ممکن برسد و عکس واضح‌تری از آن گرفته شود. این کار برای شکنجه‌ی شما نیست.

اگر میزان درد بیش از حد معمول باشد، معمولا رادیولوژیست میزان فشرده سازی را کاهش خواهد داد.

اما خوب است یک نکته را بدانیم که هر چه میزان فشرده سازی بیشتر باشد، کیفیت تصاویر خروجی بالاتر خواهد بود. بنابراین توصیه ما این است که تا جایی که امکان دارد بهتر است درد را تحمل کرد.

خانم هایی که بافت پستان آنها فیبروکیستیک می باشد، احتمال درد در آنها بیشتر می باشد. بهتر است برای کاهش درد، ماموگرافی بعد از قاعدگی صورت گیرد و حتما ۴۸ ساعت قبل از آن از مصرف برخی مواد غذایی پرهیز شود (شکلات تلخ، قهوه ، ادویه تند و …).

برای کاهش میزان درد می‌توانید از ایبوپروفن استفاده کنید، اما زیاد از کافئین استفاده نکنید. بعضی از خانم‌ها زمانی‌که کافئین مصرف می‌کنند، حساسیت سینه‌هایشان بیشتر می‌شود، هرچند مدارک علمی در این زمینه وجود ندارد.

ماموگرافی خانم های باردار یا شیرده

برای خانم های باردار ماموگرافی کاملاً ممنوع نمی باشد و در بعضی موارد صورت می گیرد ولی در زمان شیردهی به دلیل حساسیت پستان تا ۳ ماه بعد از قطع شیردهی نباید انجام گیرد و احتمال نتیجه منفی نیز وجود دارد. معمولاً برای این دسته اول سونوگرافی صورت می گیرد.

آیا ماموگرافی سرطان زا است؟

افرادی بر این باورند که ماموگرافی به دلیل اشعه ایکس سرطان زا می باشد، این باوری غلط است زیرا دوز اشعه در ماموگرافی بسیار پایین می باشد که حتی می شود آن را نادیده گرفت.
۵% – ۱۵% ماموگرافی ها به انجام نوع تکمیلی آن و یا سونوگرافی نیاز دارد که اغلب نتایج این بررسی های تکمیلی طبیعی می باشد ، اگر یافته غیرطبیعی دیده شود بررسی های تکمیلی تر و یا نمونه برداری انجام می شود. البته این نکته قابل توجه می باشد که سونوگرافی فقط روش بررسی تکمیلی می باشد و جایگزین ماموگرافی نیست و تنها برای معاینه قبل از ۳۰ سالگی سونوگرافی پیشنهاد می شود. به طور کلی منافع این روش بسیار بیشتر از خطر انجام آن می باشد.

اگرچه در برخی از دستگاه های ماموگرافی پیشرفته، میزان تابش اشعه ایکس کمی بالاتر از میزان این پرتو در دستگاه های ماموگرافی معمول است ولی تمامی این دستگاه ها طبق نظر FDA جز روش های ایمن محسوب می شوند و میزان پرتوی ایکس در حد استانداری است.

پس از انجام ماموگرافی در بدن فرد اشعه باقی نمی ماند و معمولا در محدوده تشخیصی هیچ گونه اثر سویی در بدن فرد ندارد.

ماموگرافی پستان های دارای پروتز 

وجود پروتز پستانی نیاز به توجه بیشتر پزشک در مورد نحوه انجام ماموگرافی را دارد زیرا هم پروتز های سیلیکونی و هم آب نمکی جلوی عبور اشعه ایکس را گرفته و مانع دیده شدن بافت پستانی پشت خود می شوند . در صورت داشتن پروتز پستانی حتما تکنسینی که در انجام این مدل ماموگرافی تخصص دارد باید کار را انجام دهد و معمولاً از هر پستان دو عکس گرفته می شود ولی برای پستان دارای پروتز ۴عکس از هر کدام انداخته می شود.

به دلیل حساس بودن بافت پروتزی و امکان پاره شدن در هنگام ماموگرافی باید قبل از شروع آن از پاره نبودن پروتز مطمئن شد زیرا که به خاطر فشار در ماموگرافی امکان پخش سیلیکون و آب نمک پروتز داخل پستان می باشد و در زمان کنار زدن پروتز برای ماموگرافی ممکن است احساس درد در فرد به وجود بیاید که زود تمام می شود.
امکان تغییر بافت پروتز و نرم شدن بعد از ماموگرافی می باشد و تضمینی برای به یک اندازه تحت تاثیر قرار گرفتن هر دو پستان وجود ندارد.

محدودیت ها

در حالی که امروزه ماموگرافی بهترین وسیله تشخیص سرطان می باشد اما نمی تواند همه انواع سرطان های پستان را نشان دهد و در بعضی موارد ممکن است بخشی از آن بصورت سرطانی دیده شود در حالی که بافت طبیعی می باشد.

تصاویر ماموگرافی به تنهایی معمولا برای تعیین سرطانی بودن و یا نبودن بیماری قطعیت ندارد . اگر یافته مشکوکی دیده شود باید بررسی های تکمیلی انجام می شود.
تفسیر تصاویر بسیار دشوار است زیرا بافت طبیعی در هر خانم متفاوت از دیگری دیده می شود، دیدن نقاط مشکوک در تصاویر ممکن است در اثر استعمال پودر زیر بغل و یا در نتیجه جراحی های قبلی پستان باشد. به دلیل برخی سرطانها به سختی دیده می شود رادیولوژیست ممکن است بخواهد این تصاویر را با تصاویر ماموگرافی قبلی فرد مقایسه کند.

ایمپلنت های سینه نیز امکان دارد، خواندن تصاویر ماموگارفی را دچار خطا کند. دلیل این امر هم جنس ایمپلنت های سینه است که چون از سیلیکون و سالین تشکیل شده است، اشعه ایکس نمی تواند به راحتی از این مواد عبور کند و به اصطلاح، پرتوی ایکس بلاک می شود. البته رادیولوژیست ها کاملا می دانند که چگونه با وجود ایمپلنت، تصویر برداری را انجام دهند که به ایمپلنت آسیب وارد نشود و در عین حال تصویر خوبی تشکیل شود.

نتیجه ماموگرافی

معمولا نتیجه‌ی ماموگرافی‌ در ۹۰ درصد از موارد طبیعی است. درصورتی‌که نتایج طبیعی نباشد، رادیولوژیست آن را بررسی می‌کند. رادیولوژیست نتیجه را با جزئیات، برای پزشکی که شما را برای ماموگرافی فرستاده است می‌نویسد.

درصورتی‌که جزء ۱۰ درصد از افرادی هستید که نتیجه‌ی ماموگرافی‌شان غیرطبیعی است، لزوما به‌این معنی نیست که سرطان دارید. بلکه فقط به این معنی است که چیزی در عکس‌ها وجود دارد که باید از آنها سر درآورد و ممکن است به تصاویر با وضوح بالاتر یا سونوگرافی نیاز داشته باشید تا سلامتی شما تشخیص داده شود. ممکن است لازم باشد تا بعد از ۶ ماه دوباره برای ماموگرافی مراجعه کنید یا به نمونه‌برداری نیاز داشته باشید. از میان ۱۰ درصد نتایج غیرطبیعی، ۱ درصد به نمونه‌برداری نیاز دارند و از این ۱ درصد بین ۲۵ تا ۴۰ درصد به سرطان سینه مبتلا هستند.

چنانچه نتیجه ماموگرافی یک توده مشکوک را نشان بدهد، در چنین شرایطی باید حتما نمونه برداری انجام شود و نمونه در پاتولوژی مورد بررسی قرار بگیرد. چنانچه مشکل فرد سرطان تشخیص داده شود فردی که یک سینه او به سرطان مبتلا می‌شود، احتمال عود بعد از درمان یا ابتلای سینه سالم به سرطان، برای او وجود دارد. به همین دلیل در چنین شرایطی اهمیت ماموگرافی غربالگری بعد از درمان سرطان چندبرابر می‌شود.

زمانی که آزمایش انجام شد، همان طور که تاکید کردیم حتما نتیجه آزمایش را از زبان پزشکتان بشنوید تا از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کنید.

معمولا نتیجه آزمایش چیزی در حدود ۳۰ دقیقه زمان می گیرد و بعد از ۳۰ دقیقه می توانید از نتیجه آزمایش خود مطلع شوید.

انواع ماموگرافی

ماموگرافی دو نوع دارد یک نوع ماموگرافی برای غربالگری و دیگری برای تشخیص به کار می‌رود. اما اگر ماموگرافی برای غربالگری باشد، از دو نمای پستان تصویربرداری انجام می‌شود که به این نما‌ها سی. سی (C.C) و ام. ال. او (M.L.O) می‌گویند. ماموگرافی می‌تواند به شکل ایستاده، خوابیده یا نشسته انجام شود، ولی غالبا به صورت ایستاده انجام می‌شود. ماموگرافی در حالت ایستاده برای افراد چاق هم مناسب است حتی این نوع ماموگرافی قابل تنظیم می‌تواند باشد به طوری که برای افرادی که روی ویلچر می‌نشینند نیز کاربرد دارد.

برای انجام ماموگرافی فرد کنار دستگاه و رو به کارشناس رادیولوژی می‌ایستد و سینه (پستان) او روی کاست (صفحه‌ای خاص که ارگان بدن روی آن قرار می‌گیرد و اشعه از سطحی تابیده و به صفحه و ارگان بدن می‌رسد) قرار می‌گیرد به صورتی که کاست به جداره قفسه سینه می‌چسبد. سپس صفحه‌ای فشارنده روی سینه قرار می‌گیرد و به این شکل از داخل سینه یک تصویر شکل می‌گیرد.

در برخی موارد بیمار به دلیل بروز علائم، مثل لمس توده، درد، فرورفتگی نوک سینه (پستان) یا ترشح خونی از سینه برای بررسی مراجعه می‌کند که در چنین شرایطی ماموگرافی از نوع تشخیصی است. روش انجام کار تفاوت چندانی با نوع غربالگری ندارد، اما ممکن است در کنار ماموگرافی، ام. آر. آی (M.R.I) و نمونه برداری نیز انجام شود.

سونوگرافی بهتر است یا ماموگرافی؟

برای کاهش احتمال موارد منفی کاذب در سینه‌های متراکم باید به همراه ماموگرافی، سونوگرافی نیز توصیه شود. سونوگرافی یک روش تکمیلی محسوب می‌شود و به تنهایی روش مناسبی برای تشخیص سرطان سینه نیست و افراد نباید تنها به نتیجه سونوگرافی اکتفا کنند و انجام ماموگرافی نیز ضروری است.

بخوانید

سرطان پستان؛ خود آزمایی و تشخیص زود هنگام سرطان پستان

بسیاری از پزشکان، خود آزمایی پستان را به عنوان راهی برای کاهش میزان مرگ و …