چطور دندان مصنوعی را نظافت و نگهداری کنیم

در دوران دانشجویی باید برای هر درسی چند مریض می‌دیدیم و کار تحویل می‌دادیم. درس پروتز کامل یا همان ساخت «دست دندان» هم از این قاعده مستثنا نبود. هر کدام از دانشجوها باید مریضی می‌گرفتند و تا آخر ترم او را با یک دست دندان شیک و تمیز و راحت، روانه منزل می‌کردند.

همه بچه‌ها مریض‌هایشان را گرفته بودند و کارشان را شروع کرده بودند اما من هنوز مریض نگرفته بودم. خانمی پیر و عصا زنان با یک کیسه نایلون که حدودا هفت- هشت دست دندان مصنوعی در آن بود وارد بخش شد. می‌گفت دندان مصنوعی زیاد دارد اما هیچ‌کدام به دردش نمی‌خورد و آمده بود تا یک دست دندان جدید بسازد.

یادم می‌آید که استادم به من گفت: «حواست را جمع کن. فکر کنم مریض سختی به تو افتاده…» و واقعا راست می‌گفت، راضی کردن آن خانم از دندان مصنوعی‌اش کار خیلی سختی بود.

حقیقت این است که هر چیز طبیعی‌اش خوب است. حتی دندان! اما گاهی هم از ساخت دندان‌های مصنوعی گریزی نیست. دندان‌ها دیر یا زود و به دلایل مختلف ممکن است دچار تخریب و پوسیدگی شوند و بعد از طی مراحل گوناگون پر کردن و درمان ریشه و…، به ورطه نابودی بیفتند و تخریب شوند.

هرچند گاهی اوقات اتفاق افتاده که دندان‌ها در مراحل اول پوسیدگی یا ضربه، تنها به علت عدم باور بیمار به درمان‌های دندانپزشکی یا به دلیل نبودن قدرت مالی، از دهان خارج شده و بیمار در سنین جوانی یا میانسالی، حتی به بی‌دندانی کامل دچار شده است. در هر حال قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید. شاید اگر پای درد دل افراد بی‌دندانی که دندان‌های مصنوعی استفاده می‌کنند بنشینید، آن وقت تلاش بیشتری برای حفظ دندان‌ها و رعایت بهداشت دهان و دندان انجام دهید.
در اینجا به برخی از سوالات رایج درباره دندان مصنوعی پاسخ می‌دهیم.

افزایش بزاق دهان بعد از گرفتن دندان مصنوعی‌

شکایت شما، یک شکایت معمولی است و بسیاری از افراد تجربه‌ای مشابه شما دارند. این امر طبیعی است و دهان در مدت کوتاهی خود را با شرایط جدید تطبیق می‌دهد و مقدار بزاق شما به حالت عادی برمی گردد.

بهترین روش برای تمیز کردن دندان مصنوعی چیست؟

دندان‌های مصنوعی از ماده‌ای به نام آکریل ساخته می‌شود. این آکریل در برابر بعضی مواد آسیب‌پذیر هستند و بهترین روش برای تمیز کردن آن استفاده از تمیزکننده‌های «آنزیمی» است ولی چون بیشتر سالمندان به این مواد دسترسی ندارند، بهتر است از روش‌های دیگری برای تمیز کردن دندان مصنوعی استفاده کنند.

اگر شما از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید در وهله نخست بهتر است لااقل روزی یک بار دندان‌ها را با یک مسواک نسبتا نرم شست‌وشو دهید. بهتر است این کار را بالای یک ظرف پر از آب انجام دهید تا اگر دندان مصنوعی از دست شما رها شد نشکند. برای ضد عفونی کردن دندان مصنوعی می‌توانید از وایتکس استفاده کنید. وایتکس یا همان سفیدکننده خانگی که ماده موثر آن هیپوکلریت سدیم است یک انتخاب مناسب برای تمیز کردن دندان مصنوعی شماست. یک قاشق غذاخوری از سفیدکننده را در یک لیوان آب حل کرده و با یک مسواک نرم و صابون آنتی باکتریال آن را شست‌وشو دهید. بعد از شست‌وشو برای از بین رفتن بوی وایتکس، پروتز را ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در آب خالص قرار دهید.

روش دیگر شست‌وشوی شیمیایی استفاده از سرکه سفید است. یک قاشق غذاخوری سرکه سفید را در یک لیوان آب حل کرده و دندانتان را در آن قرار دهید. در این روش هم دندان ضدعفونی و هم بدرنگی آن کم می‌شود. از روش‌های وایتکس یا سرکه هفته‌ای یک بار استفاده کنید و در بقیه موارد از مسواک و صابون برای تمیز کردن دندان‌های مصنوعی کمک بگیرید.

تا چند سال می‌توانم از دندان مصنوعی‌ام استفاده کنم؟

این قضیه کاملا به خود شما مربوط است. گاهی یک فرد می‌تواند تا ده سال به خوبی از یک پروتز استفاده کند اما گاهی نیز بعضی افراد مجبور می‌شوند ظرف یکی دو سال پروتز دندان خود را عوض کنند. پروتز روی یک بستر استخوانی تکیه می‌کند و این بستر ممکن است به دلایل مختلف تحلیل برود.

خانم‌ها به دلیل تغییرات هورمونی این تغییرات استخوانی را بیشتر تجربه کرده و باید پروتز خود را زودتر عوض کنند. افراد عادی می‌توانند تا پنج سال از یک دست دندان استفاده کنند ولی در سال اول هر شش ماه یک بار و بعد از آن هر سال یک بار باید مورد معاینه دندانپزشکی قرار گیرند.

اگر شب دندان مصنوعی‌ام را از دهانم خارج نکنم چه اتفاقی می‌افتد؟

بهتر است در شبانه روز، هشت ساعت دندان مصنوعی‌تان را از دهان خارج کنید. زیرا لثه و بافت‌های شما که در طول روز زیر پروتز قرار می‌گیرند، باید در طول شب با هوای آزاد در تماس باشند و به اصطلاح استراحت کنند.

اگر دندان مصنوعی از دهان خارج نشود، میکروب‌های بی‌هوازی در آن محل رشد کرده و باعث تخریب نسوج باقیمانده می‌شود. در ضمن بهتر است روزی یک بار لثه‌ها را با یک مسواک نرم ماساژ دهید تا جریان خون افزایش یابد. می‌توانید این ماساژ را با یک حوله گرم و به مدت دو تا سه دقیقه انجام دهید تا بافت‌های زیر فشار لثه استراحت کنند و از فشار خارج شوند. در ضمن روزی یک بار دهان خود را با آب و نمک شست‌وشو دهید.

اگر دندان مصنوعی‌ام را تمیز نکنم چه اتفاقی می‌افتد؟

باقی ماندن خرده‌های غذا زیر دندان مصنوعی و تمیز نشدن آن باعث ایجاد بوی بد در دهان و دندان مصنوعی می‌شود. از طرفی خرده‌های غذایی و میکروب‌ها درون خلل و فرج میکروسکوپی دندان مصنوعی نفوذ کرد و باعث التهاب مخاط دهان و لثه شده و گاهی حالت‌هایی شبیه آلرژی شدید  ایجاد می‌کند.

استفاده از چسب‌های دندان مصنوعی

بله. اگر کسی هنگام غذاخوردن یا سخنرانی با دندان‌های مصنوعی خود مشکل دارد، می‌تواند از این چسب‌ها استفاده کند اما استفاده همیشگی از آنها مجاز نیست.

بهترین چسب‌ها از کدام نوع هستند؟

چسب‌های دندان مصنوعی بر دو نوع هستند؛ یک گروه با آب معمولی شسته می‌شوند و بر اساس ترکیبات گیاهی ساخته شده‌اند که چسب‌های مناسب‌تری هستند. اما اگر از چسب‌هایی استفاده می‌کنید که با آب معمولی شسته نمی‌شوند، حتما هنگام خرید آنها، حلال مورد نظر چسب را هم بخرید تا به راحتی قابل تمیز کردن باشد. بنابراین برای استفاده از چسب دندان مصنوعی حتما دو شرط را رعایت کنید: اول اینکه استفاده از این چسب‌ها را به زمان‌های خاص محدود کرده و از استفاده مداوم آنها پرهیز کنید. دوم: حتما هر لایه چسب استفاده شده روی دندان را کاملا تمیز کرده، سپس لایه جدید را استفاده کنید.

آیا با داشتن دندان مصنوعی باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کنم؟

• برای استفاده بهتر از دندان مصنوعی به خصوص در ماه‌های اول استفاده از آن بهتر است این موارد را رعایت کنید:
• لقمه‌های کوچکی انتخاب کنید تا نیازی به استفاده از دندان‌های جلویی برای بریدن و گاز زدن نباشد.
• غذاها را به صورت دو طرفه بجوید تا دندان مصنوعی‌تان ثبات بیشتری داشته باشد.
• غذاهای ترد و شکننده را انتخاب کنید تا بهتر توسط پروتزتان جویده شود.

در مورد گروه‌های غذایی باید گفت از آنجا که افراد استفاده‌کننده از دندان مصنوعی معمولا سالمندان هستند باید رژیم مناسبی را رعایت کنند تا همه بافت‌های بدن به ویژه بافت‌های دهان سالم بمانند. اگر شما از این گروه سالمندان هستید لطفا:

• مصرف پروتئین به ویژه گوشت سفید و ماهی را فراموش نکنید.
• مصرف کربوهیدرات‌ها مثل نان و برنج را کم کنید.
• نوشیدن شیر و خوردن لبنیات دیگر مثل پنیر و ماست و… را فراموش نکنید و ویتامین D و کلسیم بدنتان را تامین کنید.
• اگر دچار خشکی دهان هستید به مقدار زیاد آب بنوشید. نوشیدن آب شما را از یبوست نجات می‌دهد. اگر به یبوست مزمن گرفتار هستید، علاوه بر مصرف زیاد آب از نان گندم سبوس‌دار، گلابی رسیده و پالوده سیب استفاده کنید.
• مصرف جگر را در برنامه غذایی‌تان بگنجانید تا آهن بدنتان تامین شود.