زخم بستر | درمان زخم بستر در منزل و پیشگیری از ابتلا به آن

زخم بستر چیست و چگونه بوجود می آید؟ چه کسانی در معرض ابتلا به زخم بستر هستند؟ عوارض آن چیست ؟ روش های درمان زخم بستر کدامند؟ چگونه می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد؟

اینها سوالاتی هستند که در این مطلب به آنها پاسخ خواهیم گفت.

زخم بستر چیست ؟

زخم بستر (Bedsore) آسیب دیدن بافت بدن (شامل پوست٬ درم٬ اپیدرم و ماهیچه) در اثر ایجاد فشار بر یک یا چند نقطه از بدن در مدت زمان طولانی است.

زخم بستر یا بد سور که زخم فشاری یا زخم های پوستی هم نامیده شده، زخم بستر عمدتا به دنبال فشار و نیرویی ایجاد می شود که باعث قطع جریان خون به قسمت هایی از بدن و یا بافت های آن ناحیه می شود.

با کاهش و یا قطع خون رسانی، مواد مغذی و اکسیژن نیز به مقدار کافی به سلول ها نمی رسد. در صورت تداوم چنین وضعیتی، سلول می میرد و زخم نیز گسترش پیدا می کند.

زخم بستر عمدتا در قسمت های استخوانی که خون کمتری جریان دارد، دیده می شود. مانند، مفصل ران، زانو، و یا پشت سر.

فشار وارد آمدن به یک قسمت خاصی از بدن، خوابیدن به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت، سائیدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب یا کشیدگی با ملحفه می‌تواند به بخشی از پوست یا بافت بدن آسیب بزند.

در بیشتر حالت این زخم در نقاطی از بدن که پوست بر یک برجستگی استخوانی قرار دارد و بین آن عضله ای موجود نیست دیده می شود.

بین باسن، پاشنه ها، قسمت تحتانی کمر، ستون فقرات، شانه ها، آرنج، و سرین ها از مناطق شایع بروز زخم بستر می باشد.

مراحل آسیب دیدن پوست

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر هستند؟

اشخاصی که مدت زمان طولانی در رختخواب یا صندلی چرخدار هستند.
کسانی که بدون کمک دیگران قادر به حرکت و تغییر وضعیت بدنشان نیستند مثل افرادی که در کما هستند یا دچار شکستگی شدید ران شده‌اند.
افرادی که مبتلا به فلج اندام‌های تحتانی، فلج هر چهار اندام و فلج نیمه بدن هستند.
افرادی که کنترل ادرار و مدفوع ندارند.
افرادی که برای مدت طولانی تری در یک وضعیت ثابت (خوابیدن به یک سمت) قرار می گیرند.
افراد مسن.
افراد مبتلا به دیابت نوع دو.
بیمارانی که استراحت مطلق دارند , بیشتر اوقات دچار زخم بستر میشوند.
بیمارانی که مجبور به استفاده از ویلچر هستند بیشتر دچار زخم بستر در کفل، پاها و البته پایین کمر می شوند. فشار وارد شده سبب می شود که جریان خون در آن ناحیه قطع شود در نتیجه این امر به سلول های پوستی صدمه وارد می کند.

زخم بستر اغلب در بخش‌های استخوانی بدن ایجاد می‌شود زیرا در این قسمت‌ها فشار بیشتری بر پوست وارد می‌شود و چربی کمتری برای محافظت از این ناحیه وجود دارد.

مراحل پیدایش زخم بستر چیست ؟

گرچه این زخم ها معمولا به دنبال جراحت پوستی ایجاد می شوند، اما می توانند عمیق شده و به استخوان نیز برسند. در صورتی که زخم بستر درمان نشود، می تواند با جان فرد بازی کند.

مرحله اول، رنگ پوست قرمز میشود و با فشار آوردن روی آن نقطه رنگ آن تغییر نمی‌کند.
مرحله دوم، قسمتهایی از سطح پوست از بین میرود،چیزی شبیه تاول.
مرحله سوم، از بین رفتن تمامی بافت‌های پوست،در این مرحله زخم باز است.
مرحله چهارم، از بین رفتن تمامی بافت‌های پوست و لایه‌های زیرین آن حتی عضلات تا استخوان.
در مراحل پیشرفته علایم عفونی شدن ظاهر می شود.

دردناک شدن اطراف زخم، بد بو شدن زخم، عفونت زرد رنگ یا سبز رنگ ضخیم و تورم در اطراف ظرف از علایم و نشانه های عفونی شدن زخم بستر می باشد.

تب، گیجی، افزایش ضربان قلب و ضعف جسمانی نیز از نشانه های پخش شدن عفونت در بدن می باشد.

نقاطی از بدن که بیشتر دچار زخم بستر می شوند

روش های درمان زخم بستر

هنگامی که به زخم بستر دچار شدید باید به فکر درمان زخم بستر نیز باشید , در غیر این صورت زخم عمیق تری به وجود می آید.

درمان زخم بستر به مراقبت زیادی نیاز دارد که چندین بخش مهم دارد. در درمان این بیماران تغذیه ، جلوگیری از عفونت (شستشوی زخم باسرم) ،استفاده از لگن بیمار مناسب و تغییر پوزیشن بیمار به صورت مداوم اهمیت زیادی دارد.

اولین قدم در درمان زخم بستر صرف نظر از اینکه در چه مرحله ای باشد حذف فشار ممتدی است که موجب تشکیل زخم شده است.

امروزه از روش‌های نوینی برای درمان زخم بستر استفاده میشود که تاثیر بسزایی در پیشرفت بهبودی آنها دارد که به پانسمانهای تخصصی معروف هستند در این روش‌ها از پانسمان های پیش ساخته‌ای استفاده می‌شود که دارای نقره یا کربن (برای جلوگیری از عفونت و بوی نامطبوع زخم) ویا مواد معدنی (که در رشد سلولی تاثیر دارند) می‌باشند.

اولین قدم در درمان زخم بستر جابجایی بیمار است

مراحل درمان زخم بستر

در صورت مشاهده هر گونه زخم بستر فورا اقدامات اولیه را انجام دهید و در صورت نیاز به مرکز درمان ،بیمار را انتقال دهید. زیرا درمان زخم بستر در مراحل اولیه به مراتب، آسانتر از درمان آن در مراحل پیشرفته خواهد بود.

جابجایی مکرر بیمار

بیمار با زخم بستر باید مرتبا تغییر وضعیت داده شده و همچنین در وضعیت مناسب قرار گیرد. کسی که در روی صندلی چرخدار مینشیند باید هر ۱۵۵ دقیقه و کسی که دراز کشیده است باید هر یک ساعت یک بار وضعیت خود را عوض کند. پرستار بیمار میتواند در این کار به بیمار کمک کند. استفاده از وسایل خاص میتواند به بلند کردن و جابجا کردن بیمار بدون مالش زیاد به بستر کمک کند.

سطوح حمایت کننده

استفاده از بالشت یا بالشتک ها میتواند به بیمار کمک کند تا در وضعیت مناسب قرار گیرد بطوریکه فشار زیادی به مجل زخم وارد نشود. از بالشتک های حاوی هوا یا آب میتوان در زیر محل هایی که زخم ایجاد شده است استفاده کرده تا فشار کمتری به آن وارد شود.

خارج کردن بافت آسیب دیده و مرده زخم بستر

برای اینکه بافت ها بهبود یابند باید اول از دست بافت های مرده رها شوند. برای انجام این کار از روش های گوناگونی استفاده میشود از جمله جراحی.

عمل جراحی و خارج کردن بافت مرده از بدن

وسایل شستشو تحت فشار یا حوضچه های با آب در حال چرخش یا استفاده از پانسمان های خاص که موجب کنده شدن بافت های مرده از زخم میشوند.

استفاده از مواد شیمایی مخصوص که مانند آنزیم عمل کرده و بافت مرده را در خود حل میکنند.

تمیز کردن و پانسمان مرتب زخم بستر

برای ممانعت از عفونت باید زخم را تمیز نگه داشت. زخم مرحله یک را میتوان مرتب با آب تمیز و صابون ملایم شستشو داد ولی وقتی زخم ایجاد شده است شستشو باید با محلول سالین یا نمکی انجام شود. پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و ممانعت از ورود میکروب به آن میشود. انواع مختلف پانسمان بصورت گاز، ژل، فوم یا فیلم وجود دارند.

مواد طبیعی موثر در درمان زخم بستر

آلوئه ورا

آلوئه ورا به درمان زخم بستر کمک زیادی می کند زیرا به پوست آسیب دیده رطوبت میرساند و به این علت سبب درمان هر چه سریعتر زخم بستر میشود.

برای استفاده از این روش کافیست , ابتدا آلوئه ورا را برش زده و ژل آلوئه را بر قسمت هایی که دچار زخم شده به آرامی بمالید و منتظر بمانید تا ژل خشک شود.

در نهایت با پارچه ای پاکیزه قسمت آسیب دیده را تمیز کنید. این روش را سه بار در روز انجام دهید تا نتایج مثبتش را ببینید.

روغن نارگیل

روغن نارگیل سرشار از اسیدهای چرب میباشد که میتواند انتخاب مناسبی برای درمان زخم بستر باشد.

روغن نارگیل را بر روی قسمت هایی که دچار زخم بستر شده است به آرامی ماساژ دهید تا روغن نارگیل جذب پوست شود. اما دقت داشته باشید که هنگام ماساژ دادن , فشاری بر زخم های بیمار وارد نشود.

آب شور

گاهی اوقات زخم ها به خوبی تمیز نمی شوند , این گونه زخم ها بیشتر در برابر عفونت آسیب پذیر هستند.

استفاده از آب شور پوست مرده و شل را از بین میبرد و مایع اضافه را کم میکند.

اگر تمایل دارید از این روش برای درمان زخم بستر استفاده نمایید کافیست , یک فنجان آب تهیه کنید و ۲قاشق چایخوری نمک به آن بیفزایید و خوب ترکیب کنید. اجازه دهید این ترکیب بجوشد و زمانی که خنک شد برای تمیز کردن زخم ها از این ترکیب استفاده کنید. این روش را چند بار در روز تکرار کنید.

زردچوبه

زردچوبه خواص ضدعفونی کننده و آنتی اکسیدانی دارد و هم چنین برای رفع التهاب به کار برده میشود.

اگر تمایل دارید از این روش استفاده کنید , کافیست قسمتی را که دچار زخم بستر شده با آب شور تمیز نمایید و به اندازه ی کافی زردچوبه روی زخم بپاشید . بعد از اینکه کل زخم با زردچوبه پوشانده شد , زخم را با پانسمان ببندید.

این روش را سه بار در روز تکرار کنید. اگر میخواهید سریع تر به نتایج مثبت برسید علاوه بر استفاده از این روش , شیرگرم و زردچوبه را ترکیب نمایید و دو بار در روز نوش جان کنید.

عسل

عسل برای درمان زخم بستر به شما کمک زیادی میکند و باعث میشود تا حد زیادی از عفونت پیشگیری کنید.

عسل و شکر را به مقدار مساوی ترکیب نمایید و در قسمتی که دچار رخم بستر شده , به طور ضخیم این ترکیب را قرار دهید. در نهایت با پانسمانی تمیز ناحیه ی مورد نظر را بپوشانید. از این روش یک بار در روز استفاده نمایید.

اقدامات دیگر در درمان زخم بستر

به بیمار داروهایی داده میشود تا شدت درد وی را کاهش دهد.

وضعیت تغذیه بیمار بهتر میشود. ویتامین سی و روی به بهبود زخم کمک میکنند.

در موارد اسپاسم عضلات از یک شل کننده عضلانی استفاده میشود.

بیمار باید از آنتی بیوتیک های مناسب استفاده نموده تا از ایجاد عفونت در زخم جلوگیری شود، یا عفونت ایجاد شده در زخم بهبود یابد.

زخم ایجاد شده را با گاز استریل بپوشانید تا زخم ایجاد شده هیچ تماسی با بستر و یا صندلی و… نداشته باشد.

سعی شود زخم در معرض هوا قرار گیرد. از گاز های استریل و پماد های مخصوص زخم بستر که می توانند در بهبودی و یا پیشگیری از زخم بستر کمک کنند استفاده کنید.

اگر در زخم چرک ایجاد شده باشد می توانید زخم را با پماد های مخصوص شستشو دهید.

دقت شود که شستشوی زیاد زخم باعث می شود که دوران بهبودی زخم بستر بسیار طولانی شود لذا از شستشوی زیاد زخم جدا خودداری نمایید.

به هیچ وجه بیمار نباید روی زخم ایجاد شده بخوابد.

تا حد ممکن بیمار نباید وزن خود را هنگام نشستن یا خوابیدن روی باسن بیندازد.

رفع مواد زائد و اضافی، برداشتن سلول های مرده و آسیب دیده از روی زخم، بهترین گزینه درمان زخم بستر است.

بافت های مرده مانع بهبودی زخم می شوند، برداشتن آن ها از روی زخم باعث تسریع روند بهبودی خواهد شد. این کار با استفاده از چاقوی کوچک جراحی انجام می شود.

وکیوم تراپی یا استفاده از فشار منفی، در درمان زخم بستر و یا سایر زخم ها بسیار موثر می باشد. در این روش، لوله ای عاری از هوا به زخم متصل می شود، این محیط خلاء، رطوبت زخم را می گیرد و در نهایت باعث تسریع روند بهبودی می شود، و هم چنین احتمال بروز عفونت نیز به حداقل خواهد رسید.

برای درمان زخم بستر نیاز به مراقبت های ویژه ای می باشد.

تغذیه مناسب، جلوگیری از عفونت، استفاده از لگن مناسب و تغییر پوزیشن بیمار به مدت طولانی می تواند به روند درمان بیمار بسیار کمک کند.

در بیماران مبتلا به زخم بستر به هیچ وجه از تشک های سفت که سبب تشدید زخم بستر می شوند استفاده نکنید.

در مواردی که بیمار شرایط برداشتن بافت های مرده از طریق جراحی را ندارد می توان به کمک لاروها زخم را از بافت های مرده تمیز کرد.

جراحی زخم بستر

گاهی اوقات زخم بستر آنچنان شدید شده و گسترش میابد که منطقه وسیعی از پوست از بین رفته و بافت های زیرین آن مانند استخوان و تاندون ها بدون حفاظ میمانند. در این موارد ممکن است بدن نتواند بافت جدیدی را بر روی استخوان یا تاندون و بصورت جایگزین پوست بسازد.

این بیماران معمولا نیاز به عمل جراحی دارند. در این اعمال جراحی بافت های مرده و عفونی کاملا خارج شده و سپس با استفاده از روش های جراحی ترمیمی از پوست قسمتهای دیگر بیمار استفاده شده و روی استخوان یا تاندون ها پوشانده میشود

عوارض زخم بستر

درمان زخم بستر اهمیت زیادی دارد چون بعد از تشکیل زخم بستر پس از مدتی عوارضی ایجاد میشود که مهمترین آنها عبارتند از :

عفونت پوست : پوست زخم شده پس از مدتی به علت رشد میکروب ها عفونی میشود. ترشحاتی از زخم خارج شده و زخم بسیار بد بو میگردد.

عفونت استخوان و مفصل : عفونت پوست میتواند به استخوان و یا مفصل زیر آن گسترش یافته و موجب بروز عفونت در آنها شود.

عفونت خون : باکتری هایی که در محل زخم بستر شروع به رشد و تکثیر میکنند میتوانند به جریان خون وارد شده و موجب عفونت سراسری در بدن و مرگ بیمار شوند.

سرطان : اگر زخم بستر به مدت طولانی باقی بماند ممکن است در پوست آن محل نوعی سرطان پوست به نام Squamous cell carcinoma ایجاد شود./

در صورتی که زخم بستر در نواحی متعدد فشار مانند پاشنه پا ایجاد شود، در صورتی که درمان مناسب صورت نپذیرد می تواند باعث قطع عضو شود.

از بین رفتن تمامی بافت‌های پوست و لایه‌های زیرین آن حتی عضلات تا استخوان

پیشگیری از زخم بستر

با تغذیه مناسب باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن رسانده شود. عدم تغذیه مناسب، روند ترمیم بافت های آسیب دیده را مختل می کند.

افراد باید هر دو ساعت یک بار پوزیشن خود را تغییر بدهند.

فیزوتراپی برای افرادی که تحرک کمتری دارند، توصیه می شود، زیرا فیزیوتراپی جریان خون را افزایش می دهد و در نتیجه، انجام یک سری حرکات برای بیمار آسان تر می شود.

یکی دیگر از راه های پیشگیری از زخم بستر، کنترل و بررسی پوست بیمار است. تشخیص اولیه و سریع علائم زخم بستر، به درمان آن کمک می کند.

بدن بیمار باید همواره تمیز باشد و نقاطی که بیشتر در معرض تشکیل زخم بستر هستند نیز باید مرتبا تمیز و شسته شوند.

سعی کنید به آرامی موقعیت بدن بیمار را جابه جا کنید. در این صورت استرس و فشار کمتری به پوست بیمار وارد میشود و از همه مهم تر تا حد زیادی از ایجاد زخم جدید جلوگیری میشود.

هر روز از پوست بررسی شود مخصوصا ستون فقرات , مفصل ران , آرنج , زانو و کمر.

به پاکیزگی پوست توجه زیادی داشته باشید و سعی کنید با ترشحات ادرار و مدفوع تماس نداشته باشد.

در مقابل آب و هوای خشک و سرد قرار نگیرید , زیرا در صورتی که پوستتان خشک شود , وضعیت زخم بستر شما حادتر خواهد شد.

از متخصص بخواهید به شما تمریناتی را آموزش دهد که در حد توانتان باشد , و روزامه این تمرینات را هنگامی که روی صندلی چرخدار و یا روی تخت هستید انجام دهید.

لباس های نایلونی , تنگ و لباس هایی که درز زیاد دارند برای پوشیدن انتخاب خوبی نمیباشند.

سیگار و مواد حاوی تنباکو را فراموش کنید زیرا پوستتان را خشک میکنند و زخم بستر شما را بدتر میکنند.

متکا و یا بالشت های نرم در زیر مناطق استخوانی خود قرار دهید.

نوشیدن آب کافی را فراموش نکنید. اگر آب به میزان کافی بنوشید پوستتان هیدراته میماند.

بهتر است هنگام دراز کشیدن به پهلو، بالشتی میان مچ پا و زانو قرار داده شود. اما از قراردادن بالشت زیر زانو خودداری کنید.

در افراد بستری پوزیشن بیمار باید هر ۱۵ دقیقه یک بار تغییر کند تا فشاری به محل زخم وارد نشود. زاویه سر نیز نباید بیشتر از ۳۰ درجه باشد.

در افراد ویلچری اندازه ویلچر باید برای آن ها مناسب باشد.

اگر اندام های فوقانی بیمار به اندازه کافی قوی است باید مرتبا با کمک دست های خود و دستگیره های ویلچر کل بدن خود را از ویلچر بلند کند.

بعضی انواع ویلچر میتوانند فشار را در قسمت های خاصی از بدن بهتر توزیع کنند و احتمال ایجاد زخم بستر را کاهش دهند.

بعضی انواع بالشتک که با آب، فوم، ژل یا هوا پر میشوند میتوانند به توزیع بهتر فشار کمک کنند.

یک پشتی صندلی متناسب با بدنتان استفاده نمایید.

داخل ویلچر حتما از پنبه استفاده شود تا فشار وارد بر پوست کم شود.

همیشه بهداشت فردی رعایت شده و هیچگاه پوست بیمار نباید مرطوب بماند.

گاهی اوقات استفاده از تشک های مواج که فشار را در نقاط مختلف پوست مرتبا تغییر میدهند کمک کننده است.

از مراقبت های مهم برای بیماران قطع نخاع استفاده از تشک مواج در مرحله اول است، سپس ماساژهای روزانه به صورت مرتب و همچنین جابجایی مرتب هر ۲ ساعت یکبار بخصوص در مناطق فشار و در نهایت استفاده از پانسمان فیلم شفاف به صورت پیشگیرانه. این پانسمان ضدآب می باشد و تا چندین روز می تواند بر روی پوست سالم بیمار جهت پیشگیری بماند.

تشک مواج با کم کردن فشار در نواحی که بیشتر مستعد زخم های فشاری هستند و همچنین با ایجاد حالت گردشی که در بدن بیمار ایجاد می کند کمک به خونرسانی بهتر و در نتیجه کمک می کند که بیمار کمتر در معرض ابتلا به زخم بستر شود.

لازم به ذکر است تشک مواج به تنهایی و بدون جابجایی بیمار نمی تواند از زخم بستر جلوگیری نماید.

پوست بیمار باید مرتبا با آب گرم و صابون ملایمی شسته و سپس خشک شود.

پوست قسمت هایی را که ممکن است مرطوب شوند با پودر تالک خشک نگه میداریم. به پوست های خشک لوسیون میزنیم تا خشکی آنها کمتر شود.

استفاده از بالش های هوایی باعث می شود که فشار وارد بر زخم کاسته شود و خون بیشتری در سلول ها جهت تسریع بهبودی زخم جریان داشته باشد.