بیماری هپاتیت چیست و انواع آن کدامند؟

هپاتیت اصطلاحی است که برای توصیف التهاب کبد به کار می رود و بیشتر در اثر عفونت ویروسی یا آسیب های کبدی ناشی از نوشیدن الکل به وجود می آید.

هپاتیت انواع مختلفی دارد، برخی از انواع آن بدون هیچ مشکلی درمان می شوند اما برخی دیگر می توانند به مدت طولانی باقی بمانند (هپاتیت مزمن) و باعث زخم شدن کبد (سیروز کبدی)، از بین رفتن عملکرد کبد و در برخی موارد سرطان کبد شوند.

علائم و نشانه های هپاتیت

هپاتیت کوتاه مدت (حاد) اغلب علائم قابل توجهی ندارد، بنابراین ممکن است متوجه نشوید که دچار آن هستید. اما در برخی مواقع درد مفاصل و عضلات، تب بالا، احساس بیمار بودن، خستگی، از دست دادن اشتها، درد شکم، ادرار تیره، خارش پوست، زردی چشم و پوست و مدفوع خاکستری می توانند از علائم ابتلا به هپاتیت حاد باشند.

هپاتیت طولانی مدت (مزمن) هم تا زمانی که کبد به درستی کار کند علائم واضحی ندارد و فقط با آزمایش خون مشخص می شود. در مراحل بعدی این نوع هپاتیت می تواند باعث زردی، تورم پاها، گیجی، خون در مدفوع و استفراغ شود.

انواع هپاتیت و راه های انتقال

هپاتیت A

هپاتیت A ناشی از ویروس هپاتیت A است که معمولا با مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های آلوده به مدفوع فرد مبتلا به این بیماری منتقل می شود و بیشتر در کشور هایی که بهداشت ضعیفی دارند، شایع است.

هپاتیت A معمولا طی چند ماه درمان می شود اما گاهی اوقات می تواند شدید و حتی کشنده باشد.

هیچ درمانی خاص برای آن وجود ندارد فقط می توان علائم آن مانند درد، حالت تهوع و خارش را کاهش داد.

چه کسانی باید واکسن هپاتیت A بزنند؟

افرادی که در معرض خطر ابتلا به عفونت شدید هستند

افرادی که قصد سفر به مناطقی را دارند که شیوع هپاتیت A در آنجا بالاست مانند شبه قاره هند، آفریقا، آمریکای مرکزی و جنوبی، خاور دور و اروپای شرقی.

هپاتیت B

هپاتیت B ناشی از ویروس هپاتیت B است که در خون یک فرد آلوده پخش می شود.

این یک عفونت شایع در سراسر جهان است و معمولا از زنان باردار آلوده به نوزادان یا از تماس کودک به کودک سرایت می کند. در موارد نادر می تواند از طریق رابطه جنسی محافظت نشده و تزریق دارو هم منتقل شود.

این بیماری بیشتر در افرادی که در مناطقی مانند صحرای بزرگ آفریقا و جنوب شرقی آسیا زندگی می کنند، شایع است.

بیشتر بزرگسالان آلوده به هپاتیت B در طی دو ماه بهبود می یابند اما کودکان دوره درمان طولانی تری دارند. هپاتیت B مزمن در کودکان می تواند منجر به سیروز و سرطان کبد شود.

برای درمان این بیماری می توان از داروهای ضد ویروسی استفاده کرد.

چه کسانی باید واکسن هپاتیت B بزنند؟

کارمندان بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی

افرادی که مواد مخدر تزریقی استفاده می کنند

مردانی که با همجنس خود رابطه جنسی دارند

کودکان متولد شده از مادران مبتلا به هپاتیت B

افرادی که به مناطقی از جهان که عفونت شایع تر است مسافرت می کنند

هپاتیت C

هپاتیت C در اثر ویروس هپاتیت C ایجاد می شود و شایع ترین نوع هپاتیت ویروسی است.

این بیماری معمولا از طریق خون آلوده منتقل می شود. علاوه بر این استفاده از سرنگ مشترک در افراد معتاد به مواد مخدر هم باعث انتقال هپاتیت C خواهد شد.

هپاتیت C اغلب علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند و فقط علائمی شبیه آنفولانزا دارد بنابراین بسیاری از افراد از ابتلا به این بیماری غافل هستند.

هپاتیت C مزمن می تواند باعث سیروز و نارسایی کبدی شود.

هپاتیت مزمن C را می توان با داروهای ضد ویروسی درمان کرد اما در حال حاضر هیچ واکسنی برای آن در دسترس نیست.

هپاتیت D

هپاتیت D در اثر ویروس هپاتیت D ایجاد می شود. این بیماری فقط افرادی که قبلا به هپاتیت B آلوده شده اند را مبتلا می کند چون به ویروس هپاتیت B نیاز دارد تا بتواند در بدن زنده بماند.

هپاتیت D معمولاً از طریق تماس با خون آلوده یا تماس جنسی منتقل می شود.

این بیماری در اروپا، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای جنوبی رواج دارد.

عفونت طولانی مدت با هپاتیت D و هپاتیت B می تواند خطر ابتلا به سیروز و سرطان کبد را افزایش دهد.

هیچ واکسنی به خصوص برای هپاتیت D وجود ندارد.

هپاتیت E

هپاتیت E ناشی از ویروس هپاتیت E است.

این ویروس عمدتا با مصرف گوشت خوک به صورت خام، گوشت گراز وحشی، گوزن و صدف منتقل می شود.

هپاتیت E به طور کلی یک عفونت خفیف و کوتاه مدت است که نیازی به درمان ندارد اما می تواند در برخی افراد به ویژه کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مشکلاتی را به وجود آورد.

هیچ واکسنی برای هپاتیت E وجود ندارد.

هپاتیت الکلی

هپاتیت الکلی نوعی از هپاتیت است که در اثر نوشیدن مقادیر زیاد الکل در طی سال های متمادی ایجاد می شود.

این نوع هپاتیت هیچ علامتی ایجاد نمی کند ولی در بعضی از افراد باعث زردی ناگهانی و نارسایی کبد می شود.

ترک کردن الکل می تواند به بهبود سلامتی کبد کمک کند اما ادامه مصرف بیش از حد الکل ممکن است باعث سیروز، نارسایی کبد یا سرطان کبد شود.

هپاتیت خود ایمنی

هپاتیت خود ایمنی یک نوع نادر از هپاتیت مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به کبد حمله کرده و باعث نارسایی کبدی می شود.

درمان هپاتیت خود ایمنی شامل دارو های بسیار موثری است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب و التهاب را کاهش می دهند.

هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد هپاتیت خود ایمنی می شود و مشخص نیست که آیا می توان برای جلوگیری از ابتلا به آن کاری انجام داد یا نه.

تشخیص هپاتیت

از آنجا که علائم انواع مختلف هپاتیت مشابه است، نوع و شدت هپاتیت فقط با آزمایش قابل تشخیص است.

پزشک معاینه جسمی را انجام می دهد و بررسی می کند که آیا فرد به هپاتیت مبتلا شده یا نه؛

اگر یک بیمار اخیرا به خارج از کشور سفر کرده باشد، ممکن است مبتلا به HAV (هپاتیت A) باشد.

اگر فردی رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشد، ممکن است دچار HBV (هپاتیت B) شود.

اگر به هپاتیت مشکوک باشید، آزمایش های زیر می توانند تشخیص را تأیید کنند :

آزمایش خون : در این آزمایش تشخیص می دهند که آیا بدن برای مبارزه با این بیماری پادتن تولید کرده یا نه و همچنین می تواند با بررسی میزان پروتئین ها و آنزیم های خاص کبد، عملکرد کبد را ارزیابی کند.

آزمایشات نوکلئیک اسید : برای هپاتیت B و C، آزمایش HBV DNA یا HCV RNA می تواند سرعت بازتولید ویروس در کبد را تأیید کند و این نشان می دهد که این بیماری چقدر فعال است.

بیوپسی کبد : این آزمایش می تواند میزان آسیب کبد و احتمال سرطان را اندازه گیری کند.

پاراسنتز : این آزمایش به نام مایع کشی هم شناخته می شود و به وسیله آن می توان علت تجمع مایعات در بدن را اندازه گیری کرد.

الاستوگرافی : این آزمایش میزان سفتی کبد را با انتشار امواج صوتی اندازه گیری می کند.

ماکر های ساروگیت : نوعی آزمایش خون برای ارزیابی پیشرفت سیروز و فیبروز.

علل و دلایل هپاتیت

هپاتیت A : در اثر مصرف مواد غذایی یا آب آلوده به ویروس هپاتیت A یا (HAV) ایجاد می شود. اغلب در هنگام مسافرت به خارج از کشور و همچنین از طریق تماس مقعد – دهانی در طول رابطه جنسی یا تزریق مواد مخدر منتقل می شود.

هپاتیت B : ناشی از ویروس هپاتیت B یا (HBV) است و از طریق تماس با خون آلوده، مایع منی و برخی مایعات بدن منتقل می شود. هپاتیت B یک بیماری مقاربتی (STD) می باشد.

هپاتیت C : بیشتر ناشی از عفونت جلدی است که در اثر نفوذ ویروس HCV زیر پوست رخ می دهد. این بیماری معمولا از طریق تزریق مواد مخدر، استفاده از سوزن های آلوده در مراکز درمانی و به ندرت از طریق رابطه جنسی منتقل می شود.

الکل، دارو ها، چاقی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی باعث ایجاد انواع هپاتیت نمی شود اما ممکن است التهاب را تشدید کرده و علائم را بدتر کند.

نکاتی برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت

برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت توصیه می شود که اگر به کشور های در حال توسعه سفر می کنید آب و یخ آلوده، صدف خام، میوه و سبزیجات خام آلوده را مصرف نکنید.

از سوزن های تزریق مواد مخدر به صورت مشترک استفاده نکنید.

تیغ و ژیلت خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.

از مسواک شخص دیگری استفاده نکنید.

از دست زدن به خون ریخته شده، اجتناب کنید.

هپاتیت B و C از طریق رابطه جنسی هم منتقل می شوند پس هنگام رابطه حتما از کاندوم استفاده کنید.

استفاده از واکسن های هپاتیت کلید مهمی برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری است. امروزه واکسیناسیون در برابر هپاتیت A و هپاتیت C صورت می گیرد.

همچنین در چین واکسیناسیون در برابر هپاتیت E هم انجام می شود.